شرحی بر قرچه
باید به عرض عزیزانی که این مطالب را دنبال می کنند برسانم ، مطالبی که تحریر شده برداشت های شخصی است ازدرسها وگفتارهای گرانبهایی که از محضر استادم مرحوم استاد عباس کاظمی بر گرفته ام . بدیهی است در هیچ کتاب موسیقی ایران توضیحاتی اینگونه پیرامون این ردیف ها داده نشده است چون اطلاعی هم نداشته اند لذا از اساتید و نوازندگان بزرگوار موسیقی سنتی ایران استدعا دارد چند دقیقه وقت خود را در اختیار ما بگذارند ومسائلی را که به عرض می رسانم مورد برسی قرار داده و دستی هم به باورهای خود ببرند تا انشالله برای هنرجویان محترمشان راهگشا باشد . در ضمن این مطالب اختصاصی است و از مدیران وبلاگ های دیگر استدعا داریم از کپی کردن آن خود داری بفرمایند.
امید که این شرح مختصر حقیر به رهروان مسیر کمکی هر چند ناچیز بنماید .
(منتظر سوال ها و نظرات محبت آمیز شما بزرگان هستیم)
(التماس دعا)
قرچه با صدای مرحوم استاد عباس کاظمی
از تقلید بپرهیزیدکه بنیادتان را بر باد میدهد و دیری نمی گذرد که نخواهید دانست کیستید!
آواز را صحیح یاد بگیرید و با صدای خودتان بخوانید
در این گوشه صدای (لا) به صورت (لا کرن) استفاده می شود
این گوشه به این دلیل باتحریر شروع نشده است که در واقع ادامه ی گوشه ی قبلی است و جدا از آن نمی باشد. نکته ی مهم در قسمت شعر این است که در هر دو مصراع از سیلاب ششم به بعد سیلاب ها با تحریر و اشاره های مختلفی به کار می روند که از نظر اجزا تقریبا شباهت دارند ولی ملودی ها به پرده به پرده به صورت نزولی به طرف شاهد (ر) حرکت می کنند.
نکته ی دیگر اینکه استفاده از کلمات تحریری عزیز من و حبیب من در پایان هر دومصراع است که در واقع بخشی از قسمت شعری شده اند.جمله ی فرود این گوشه بدون تغییر (لا کرن) مانند گوشه ی رهاب می باشد.
به این گوشه در شیوه ی تهران اشتباها شهناز می گویند !
در ادامه به درج فایل صوتی و توضیح این مورد خواهم پرداخت انشالله
رهاب استاد دوامی
اساساً ملودی این آواز که مرحوم استاد دوامی خوانده اند، به استناد ردیف های آواز مکتب اصفهان روایت استاد عباس کاظمی و دیگر اساتید ایران ، رهاب یا رهاوی نیست ! بلکه مسیح است با نام رهاب و دلیل این موضوع بر میگردد به اینکه بدانیم گوشه ی زنگوله ومسیح در یک پرده هستند و حالت بیداری و آگاهی دهنده دارند. اما به نظر مولوی رهاب آرامش دهنده است .
مولانا:
درخواب کرده ای ز رهاوی مرا کنون بیدار کن به زنگله ام کانم آرزوست
متأسفانه شعری که ایشان انتخاب کرده اند به وزن کرشمه است و این انتخاب با الگویی که ازمرحوم استاد عباس کاظمی درس گرفته اند مطابقت ندارد. . و کرشمه برای خود مقوله ای دیگر است......
با درود به روان استاد عزیز و عذر خواهی ، متأسفانه ایشان هم شعری را برای رهاب استفاده نموده اند مخصوص همایون است و مناسب رهاب نیست
رهاب استـــــــــــاد اقبـال آذر
استاد اقبال عزیز هم شعر رهاب را به وزن کرشمه انتخاب کرده اند و در ابتدا و تحریر درآمد به اختیار یا سهواً از گستره رهاب خارج و به پرده ی شهناز (قرچه در شیوه ی تهران) رفته اند
مرحوم استاد عباس کاظمی بارها و در محافل مختلف رهاب را با این شعر خوانده اند :
در طواف شمع می گفت این سخن پروانه ای
سوختم زین آشنایان ای خوشا بیگانه ای
که بحر عروضی آن عبارت است از :
بحر رمل مثمن محذوف یا به عبارتی :
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
امیدوارم این بررسی مورد توجه و استفاده هنرجویان آواز ایران قرار بگیرد انشالله
*************************
خالی از لطف نیست!
غزل
اگــر مِـی را حـریفی ساقیا میـخــانه اش بـا مـن گر از مستی هراسی نعره ی مستانه اش با من
مگــــو دل نیست تا راز حـریفـــــان را نگهـــدارد سـر میـنــــــایِ مـی را بـاز کـن پیمـانه اش بامن
به نوری در دل تاریک خود کــــــن پرتو افشــانی بر افــــروز از حقیقت شمع را پروانه اش با من
مکــن ای همسفر درراه عشق اندیشه از غربت غـــم بی خانمـانی را مخور کاشــــانه اش با من
اگــــر خواهی کـه بشناسند در نیکی تـرا مــــردم به اوج شهرتت خواهم رساند افسانه اش با مـن
نمی خواهی بجزحکمت دگـــــردرسـی بیـــاموزی بـود کسب کمــــالـت آرزو فـــــرزانـه اش با مـن
مگـو جانانه ای کـو تا براهش جان فـــدا ســازم
بگیرای کاظمی جان رابه کف جانانه اش با مـن
مکتب اصفهان روایت مرحوم استاد عباس کاظمی
یکی از ویژگی هایی که این ردیف را از دیگر ردیف ها متمایز می کند این است که دستگاه شور در این ردیف با گوشه ی رهاب آغاز می شود و شور در واقع از جایی شروع می شود که دیگر ردیف ها به آن شهناز و سلمک گفته اند . گوشه رهاب از نظر تحریر یکی از متنوع ترین گوشه هاست و تحریر های مختلفی در آن به کار رفته است و از نادر گوشه هایی است که در آن از تحریر متصل به شعر استفاده می شود .این تحریر بلافاصله بعداز سیلاب آخر هردومصراع (ای) به کار میرود و آن را کامل می کند .
در مصراع اول گردش ملودی حول صداهای "ر" می و "فا " است ودر پایان با حالت مخصوصی (همراه با تحریر) از سل به فا می رود اما مصراع دوم کاملا با مصراع اول متفاوت است و ضمن اشاره به گوشه ای دیگر از صدای :لا" نیز استفاده می شود...
دیگر گوشه های دستگاه شور مکتب اصفهان روایت مرحوم استاد عباس کاظمی
رهاب - سیخی-طرز - قرچه - رهاب مسیح - کرشمه - داغستانی اول - داغستانی دوم - تخت خسرو - اورنگی - ملانازی - سماع صوفیان - نغمه قمری - شبدیزی - ماورألنهری - راوندی - برازجانی - نخجیری - زیرافکن - شور - رضوی - آشوروند - شهرآشوب - طوسی - حاج حسنی - صفا - سوز وگداز - ملک حسینی - راز و نیاز - سروستانی - جهرمی - دشستانی - لرستانی - گریلی - گریلی شستی - شهناز - سلمک - حسینی آذربایجانی - مثنوی شور
رهاب در شیوه ی تهران مسیح و شهناز و سلمک » قرجه و رضوی نامیده می شوند.
مولانا:
درخواب کرده ای ز رهاوی مرا کنون بیدار کن به زنگله ام کانم آرزوست